دومین کارگاه از سری کارگاه های آینده پژوهی  با عنوان “سناریو نویسی” با تدریس جناب آقای دکتر رضا حافظی در روز یکشنبه مورخ 6 مهر 1399 از ساعت 14 الی 17 برگزار شد.

انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی ایران با همکاری انجمن آینده نگاری ایران مجموعه کارگاه های آینده پژوهی را از شنبه 5 مهر ماه 1399 تاپنج شنبه 10 مهر 1399 به مدت 6 روز  از ساعت 14 الی 17 برگزار کرد. دومین کارگاه از سری کارگاه های آینده پژوهی  با عنوان ” سناریو نویسی ” با تدریس جناب آقای دکتر رضا حافظی، عضو هیات علمی گروه آینده پژوهی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در روز یکشنبه مورخ 6 مهر 1399 از ساعت 14 الی 17 برگزار شد.

در ابتدا دکتر حافظی چنین گفتند: آینده پژوهی (Futures Study) در نگاه کلان به هر مطالعه ای که در تلاش است ماهیت اتفاقات را کشف کند، بر می گردد. از منظر صاحبنظران آینده ( آینده پژوهان)، نگاه انسان به اینده در چهار سطح قابل تبیین است به بیان دیگر چهار نوع آینده قابل تمایز است: 1) آینده ممکن؛ 2) آینده باور پذیر( موجه )؛ 3 ) آینده متحمل و 4) آینده مطلوب. آینده نگاری نیز فرآیند ساخت چشم انداز میان و بلند مدت، سیستماتیک، مشارکتی و تجمیع کننده اطلاعات و هوشمندی از آینده است. از این منظر هر آینده نگاری، آینده پژوهی خواهد بود اما عکس این رابطه همیشه برقرار نیست. ویژگی های آینده نگاری عبارت است از: 1) اقدام محور بودن، 2) اکتشافی ( شاید بتوان به توانایی در بدیل سازی تعبیر کرد) و 3) مشارکت گرا.

وی گفت: سناریو مشتمل بر روایتی از آینده های ممکن است که رابطه متغیرهای آشوبناک (غیر قطعی) را به صورتی همگن و منسجم به تصویر می کشد. تعاریف بسیاری از سناریو ارائه شده است که برخی از آنها عبارتند از: شوارتز(1990)، سناریو را ابزاری برای نظم بخشیدن به ادراکات فرد در مورد محیط‌های آینده بدیل می داند که در آن، تصمیم فرد می‌تواند به درستی اجرا شود. ربینیتز و همکاران(2003)،سناریو راشامل توسعه موقعیت‌های محیط آینده و توصیف مسیر از هر نقطه‌ای در حال تا آن موقعیت­های آینده است. این سناریوها، لبه‌ها و مرزهای قیف سناریو می دانند. هینکهر و شواگر (1995) ،سناریوها را، تصاویر بدیل، قابل‌قبول و منسجمی از آینده می داند که شامل فرض‌های منطقی و توصیف مسیرهای تحول و توسعه آینده‌های احتمالی بر اساس موقعیت و وضعیت فعلی هستند. آن‌ها به پیش‌بینی آینده یا چشم‌انداز آن چه که رخ خواهد داد نمی‌پردازند، بلکه تصاویر منسجمی از آن چه که ممکن است روی دهد بدون آن که به ارزیابی احتمال به واقعیت پیوستن بپردازند، ارائه می‌کنند. گوده و روبلات ( 1996)،سناریو را، توصیفی از وضعیت آینده و رشته‌ای از رویدادها می داند که که اجازه می‌دهد از وضعیت مبدأ به موقعیت آینده حرکت شود.

همچنین ایشان گفتند: در سناریو نگاری برخلاف روش های مختلف پیش بینی، دقت از اهمیت چندانی برخوردار نیست و آنچه در اولویت است، برقراری روابط منطقی مبتنی بر چرخه گنش های علی و معلولی است. روش های سناریو نگاری عبارتند از: هنجاری (دگرگون کننده، حفاظت کننده)؛ اکتشافی (راهبردی و بیرون از محیط، خارجی)؛ آینده نگر (چه می شود – اگر و پیش بینی) است. سپس به معرفی روش GBN یکی از روش های سناریو نگاری پرداختند. محورهای سناریو نگاری در GBN شامل سناریوی خوش بینانه است که چشم اندازسازی و ترسیم افق های مطلوب، خلق ارزش و تقویت جریان های پیش برنده را ارائه می کند. سناریوی بدبینانه که ترسیم آینده های نامطلوب و ایجاد هراس نسبت به آن را ارئه می کند و همچنین خلق جریان های بازدارنده را دارد.

همچنین ایشان گفتند: توسعه سناریو دو ماموریت اصلی را دنبال می کند: ماموریت اول – اجتناب از ارائه پیش بینی خطی و مجرد ؛ و ماموریت دوم – کاهش درجه عدم قطعیت و پیش بینی در فضای پیچیده / متلاطم است. سبد سناریو مطلوب درای ویژگی های زیر است:

• لیستی از سناریوهای محتمل را ارائه کند (ما می خواهیم بدانیم کدام سناریو ها احتمال وقوع دارند)
• قابلیت بازسازی دارد (پایدار بودن منطق کشف اینده)
• وجود سازگاری بین پدیده ها
• پاور پذیر باشد
• گذشته نگر (محدود به تجربیات) نباشد و قابلیت تولید سناریوهای شگفتی ساز را داشته باشد.

در نهایت شرکت کنندگان کارگاه پرسش هایی را مطرح کردند و مدرس کارگاه به آنها پاسخ دادند و کارگاه با 23 شرکت کننده ساعت 17 به پایان رسید.