در ابتدا دکتر درخوش با بیان اینکه تحولات سبب تغییر دیدگاه شده است، سخن خود را آغاز کرد. در دیدگاه سنتی کتابخانه‏ها، به گردآوری منابع می‌پرداختند و اکنون به پردازش اطلاعات و مدیریت دانش پرداخته می‎شود. در دیدگاه سنتی کتابدارانی بودند که به گردآوری، سازماندهی و ارایه منابع برای مخاطبانش می‏پرداختند. در عین حال با ورود فناوری، ابزارهای گردآوری، پردازش، ذخیره و بازیابی تغییر می‏کند و مخاطبان آنها دیگر افرادی نیستند که صرفا وارد کتابخانه شده بلکه با یک سری کاربران مواجه هستند که لزوما حتی عضو کتابخانه‏ها هم نیستند و به عنوان پژوهشگر به سراغ کتابخانه ها می‏آیند تا از اطلاعات پردازش شده استفاده کنند.

در کتابخانه‏های دانشگاهی اولین گام تعیین خط‏مشی است. این را باید در نظر بگیریم که در کتابخانه‏های دانشگاهی دو رکن اصلی در نظر گرفته می‏شود که هم شامل پژوهش است و هم آموزش. اما در اینجا ما فقط باید به بعد پژوهش پردازیم. هدفی که در نظر گرفته می‏شود با توجه به تحولاتی که اتفاق افتاده در خط مشی کتابخانه‏های دانشگاهی لحاظ شود. جامعه مخاطبی که  به عنوان پژوهشگر به کتابخانه‏ها می ‏‏آیند صرفا اعضای هئیت علمی و دانشجویان نیستند بنابراین باید دایره دید خود را گسترش دهند و به تبع آن انواع منابع مختلف را برای کتابخانه‏ها در نظر گرفته می‏شود. نحوه تهیه منابع در کتابخانه‏های دانشگاهی مبتنی بر نیاز سنجی باشد. سازماندهی دانش  به نوعی باشد بتوانند منابع را در اختیار افراد قرار دهند.

در کتابخانه‏های دانشگاهی یک مسئله ای وجود دارد و آن این است که چطور با رعایت حق مولف می‏توانیم منابع را در اختیار افراد قرار دهیم؟ اکنون بیشتر کتابخانه‏ها به سمت دیجیتالی شدن رفتند و در این زمینه ما با چالش‏هایی مواجه هستیم. در این صورت دسترسی افراد به منابع به نوعی دسترسی به منابع تسهیل یافته  است.

ایشان به بیان انواع منابع اطلاعاتی در کتابخانه‏ها پرداختند و بیان کردند متدوال ترین منابع کتاب، نشریه هست و نوعی دیگر از منابع کتابخانه‏ای منابع کنسرسیومی هست، کمک می کند منابع مورد نیاز برای پژوهشگران فراهم کنیم. علاوه بر این موارد منابع خاکستری نوعی دیگر از منابع هستند که اقبالی به این نوع منابع وجود ندارد و باید سعی کنیم این نوع منابع را در دسترس افراد قرار دهیم.

در کتابخانه‏های دانشگاهی نگاه به کتابخانه‏های دیجیتال، اسکن منابع است و در صورتی که اینگونه نیست.

مبحث بعدی دسترسی به محتوا هست هنر کتابدار این است که باعث می‏شود منابع در دسترس افراد قرار گیرد، یکی از مسایل در این زمینه سازماندهی دانش است، در کتابخانه‏های ایران تمام تصمیمات در به انتخاب نرم افزار منتج می‏شود و این یک چالش بزرگ شده است به هر حال تمام کتابخانه‏ها به دنبال این هستند که چه نرم افزاری انتخاب شود و چگونه اطلاعات به دست کاربر برسد و در نهایت پژوهشگران چگونه می‏توانند به محتوا دسترسی داشته باشند و بنده می‏خواهم بگویم این سازماندهی دانش زمانی اتفاق می‏افتد که بستر ارایه دانش را داشته باشم و همه این مواردی که عرض کردم زمانی می‏توانیم استفاده کنیم که بستر فناوری برای کتابخانه‏های دانشگاهی فراهم شود که بنده فکر می‏کنم راه خیلی باقی مانده است ما اگر خود را به جای پژوهشگر بگذاریم و نیاز او را بدانیم شاید در روش سازماندهی به ما کمک کند و لزوما ما زمانی سازماندهی خوب داریم که به بازیابی خوبی منتج شود. نظام ذخیره و بازیابی در کتابخانه دانشگاهی دچار یک چالش است عملا آنچه می‏خواهیم انجام دهیم امکانش آن طور که در نرم افزارها می‏خواهیم وجود ندارد. الان جستجوهای کاربران بسیار عمیق است و بد نیست روسای دانشگاه‏ها باید به این موارد فکر کنند و در عین حال کتابداران دانشگاهی رسالت این را دارند که پیوند بین کتابخانه‏ها و افرادی که دارند نرم افزارها را طراحی می‏کنند ایجاد کنند چون در هر جای دنیا که این کار را انجام می‏دهند ترکیبی از کمیته‏های مختلف با تخصص‏های مختلف وجود دارد که فکر می‏کنم نتیجه خیلی خوبی داشته باشد.

در بحث فناوری اطلاعات، امکان ارتباط از راه دور الان بسیار مهم است که فقط به این فکر نکنیم که  یک درخواست می‏آید یک منبع در اختیار فرد قرار دهیم و کار را تمام شده بدانیم به نوعی کتابخانه‏های دانشگاهی برای هر جستجوی که انجام می‏دهند به عنوان یک پژوهش نگاه کنند و کتابدار باید به عنوان یک پژوهشگر وارد عمل شود.  بحث جلسات مجازی که در دنیا بسیار رواج دارد  در زمان شیوع ویروس کرونا بسیار پررنگ شد و ما می‏توانیم از این جلسات به عنوان یک جلسه مشاوره اطلاعاتی استفاده کنیم. نقش کتابداران دانشگاهی نسبت به قبل متفاوت شده است ما در مقابل کتابداران سنتی، کتابداران فراداده ای (عنوانی که دکتر درخوش قرار داده اند) داریم  که در خارج از ایران برای این عنوان شرح وظیفه ای داریم. کتابداران فراداده‏ای نقش بسیار مهمی در کتابخانه‏ها دارند زیرا بخشی از کار آن‏ها به سازماندهی برمی‏گردد و در عین حال می‏توانند به پژوهشگران خود در امر پژوهش کمک کنند. در ایران کتابداران مرجع نقش مهمی در امر پژوهش دارند و می‏توانند به پژوهشگران کمک بسیاری کنند. خدمات اشاعه اطلاعات گزینشی را از قدیم ما در کتابخانه‏ها داشتیم و این هم می‏تواند به ما کمک کند.

دکتر افشار به بیان چالش‏های موجود در این زمینه پرداختند و از دکتر درخوش خواستند در این زمینه توضیحاتی را بیان کنند و دکتر درخوش در این زمینه بیان کردند اولین عامل بودجه است بسیار عامل محدود کننده است و کتابخانه‏ها باید توانایی داشته باشند که بودجه را جذب کنند. ساختار سلسله مراتبی ادارات عامل بعدی هست که در امر بودجه باید در نظر گرفته شود و بتوان رضایت افراد بالادستی را هم در جهت جذب بودجه به دست آورد.

در ادامه جلسه دکتر آبام به بیان خدمات داده‏های پژوهشی پرداختند. در ابتدای جلسه به بیان تعریف داده‏های پژوهشی پرداختند و این که ما به چه چیزی داده های پژوهشی می‏گوییم و چه مختصاتی دارند. هدف از ارایه این بخش بیان خدمات داده‎‏های پژوهش و  پیوند آن با کتابخانه‏ها است. در ادامه بحث به بیان خدمات داده‏های پژوهشی و تاریخچه ایجاد آن پرداختند و در نهایت نقش کتابداران در ارایه داده‏های پژوهشی بررسی شد.

داده‏های پژوهش داده‏هایی هستند که در حین پژوهش خلق می‏شوند. تقسیم‏بندی‏های مختلفی برای آن‏ها شده است که دکتر آبام به بیان انواع داده‏های پژوهشی با جزییات پرداختند.  ایجاد و دسترسی داده‏ها در چرخه‏ای به نام چرخه حیات داده‏ها انجام می‏شود که در چرخه حیات داده‏های پژوهشی فاصله بین تولید داده  تا استفاده مجدد مورد بررسی قرار می گیرد و این کار پژوهشگران نیست آن‎‏ها فقط داده‏ها را تولید می‏کنند و این عمل باید توسط خدمات داده‏های پژوهشی انجام شود. فردی به نام تروپله که در خدمات داده‏های پژوهشی بسیار فعالیت کرده است وی خدمات داده‏های پژوهشی را به دو دسته تقسیم می‏کند یکی خدمات داده‏های پژوهشی مشاوره‏ای یا اطلاعاتی و دیگری خدمات داده‏های پژوهشی فنی است. خدمات داده‏های مشاوره‏ای همان خدمات بخش مرجع در کتابخانه‏ها هست.

شروع خدمات داده‏های پژوهش در سال  1999 توسط دفتر مدیریت بودجه آمریکا در  بخشنامه‏ای که  به موسسات زیربط خود منتشر کرد،  اعلام داشت داه‏های حاصل از پژوهش خود را به در اختیار عام قرار دهند و همه بتوانند از آن استفاده کنند و در سال 2000 به طور جدی در کشورهای آمریکا، انگلیس گام‏های اولیه را در این زمینه برداشتند و در سال‏های بعدی سعی شد داده‏های حاصل از پژوهش در اختیار عموم قرار بگیرد و استفاده از آن گسترش یابد.

در ایران دو پژوهش در این زمینه توسط آقای وزیری و همکارانش و دیگری توسط آقای مجیدی و همکارانش انجام شده است. در این پژوهش اسناد بالادستی مورد بررسی قرار گرفته که مشخص شود یا به خدمات داده‏های پژوهشی پرداخته شده یا خیر؟ نتیجه آن به این صورت بود که در ایران برنامه‏ای برای خدمات داده‏های پژوهشی تدارکی دیده نشده است.

در دانشگاه به علت این که بیشترین پژوهش انجام می‏شود بنابراین این انتظار می رود که دانشگاه سریعتر وارد این بحث شوند. به طور سنتی کتابخانه‏ها بسیار در این زمینه پیش قدم هستند. کتابخانه‏ها در دسترسی به اطلاعات، خدمات گزینشی اطلاعات، حفظ و محرمانگی اطلاعات، مالکیت فکری می‏تواند کمک کنند.

از مهمترین مزایای استفاده از خدمات داده‏های پژوهش می‏توان به پاسخگویی مناسب به مطالبات دانشگاه توسط کتابخانه، اختصاص امتیاز علمی به کتابخانه، کمک به ارتقا مجموعه کتابخانه، ایجاد فرصت مناسب برای کتابخانه که با اعضای پژوهشگر ارتباط برقرار شود، اشاره کرد.

در پایان،ّ دکتر افشار به ضعف نظام آموزشی پرداختند و بیان کردند افزایش تعداد نشریات و  در پی آن افزایش شمار مقالات موجب ضعف نظام آموزشی است که باید اصلاح شود.

گزارشگر: راضیه حیدری بابارود