وی در سخنان خود بیان کرد: “نکته ای که باید به آن بپردازم نام رشته است که با عناوینی داغ و پرشور و بامعنا، مطرح شده است. جوانان و عزیزان این رشته علاقمندند هرچه سربلندتر باشند؛ به دلیل اینکه برخی اشارات برونزا که با عنوان کتابگذار از این رشته یاد می کنند آنها را آزار می دهد. وقتی نسبت به علم و کتاب بی احترامی باشد از این اتفاقات می افتد. ولی این حق است و من می خواهم در خصوص این حق صحبت کنم.”
عباس حری گفت: “این رشته نه کتاب‌گذاری است که برونزاست و نه مهندسی فناوری اطلاعات که درونزاست. ما باید ببینیم چه کاری انجام می دهیم که براساس آن هویت پیدا کنیم. پیش از اینکه من به این سوال جواب بدهم که ما چه کار می کنیم باید به نکاتی اشاره شود، که برخی پیش فرض هاست، و برخی در حد یک اشاره است.”
- آنچه برای یک فرد دانش است برای دیگری داده تلقی می شود
پیشکسوست کتابداری ایران در خصوص زنجیره اطلاعات بیان کرد: “سالهاست که در متون متعدد رشته، از یک زنجیره صحبت می کنند؛ داده، اطلاعات، دانش، و از یک متن به متن دیگر حرکت کرده و طبعاً به فارسی نیز برگشته است.
در توصیفی که می کنند؛ «داده» آن چیزی است که پردازش نشده، خام و بنابراین بی معناست؛ پس از پردازش تبدیل به «اطلاعات» می شود و معنی پیدا می کند و مجموعه این اطلاعات تبدیل می شود به «دانش» و در ساختار خاصی، شکل معرفتی به خود می گیرد.”
- داده یعنی اطلاعات بالقوه، اطلاعاتی که کسی مراجعه نکرده تا آن را به فعلیت تبدیل کند
وی افزود: “این حرکت اصلا زنجیره ای نیست بلکه یک حرکت مارپیچ پیش رونده است. یعنی دانش آخر نیست اول خط دیگری است. آنچه را که برای یک فرد دانش است برای دیگری داده می باشد. تمام حرکتهایی که در علم صورت گرفته است همینگونه است. بر مبنای از پیش موجودها، ساختاری بنا شده و آن خود پایه گذار حرکتی دیگر است و این حرکت پیوسته ادامه دارد. پس داده، بی معنا و پردازش نشده نیست. کتابخانه ملی سرشار از پیش موضوعهاست که همان داده ها هستند زیرا داده یعنی اطلاعات بالقوه، اطلاعاتی که کسی مراجعه نکرده تا آن را به فعلیت تبدیل کند، این تقسیم بندی داده، اطلاعات، دانش به این شکل اساساً چیزی است که ما نیز پیوسته در حال تکرار آن هستیم. بنابراین بی معنی تلقی کردن آن چیزی که خارج از ذهن ماست و ما با دانش خود با آن برخورد می کنیم و فکر می کنیم که معنا دارد؛ کمی جای تأمل دارد. داده اطلاعات بالقوه است، اطلاعات بالفعل چیزی است که ما به ظاهر اطلاعات می شناسیم. بیرون از ذهن ما هستی سرشار از معناست چون اطلاعات تمام عالم را پوشش می دهد.”
- از نظر فیزیک اطلاعات عامل حرکت است یعنی همه چیزی غرق در اطلاعات است
وی ادامه داد: “امروزه فیزیک خود را متکی می کند به اطلاعات، کتابی در حوزه فیزیک با عنوان “information a new language of science” (اطلاعات زبان نوین علم است)، وجود دارد. چون خود فیزیک غرق در اطلاعات است. ما همیشه انرژی را عامل حرکت می دانیم، اما فیزیک می گوید اطلاعات عامل حرکت است یعنی همه چیز هستی، غرق در اطلاعات است.”
دکتر عباس حری بیان کرد: “اگر تقسیم بندی سه محبوب قبلی یعنی داده، اطلاعات، دانش را بازنگری کنیم به سه گونه متفاوت دیگر برمی خوریم؛ اطلاعات نهفته که همان داده است، اطلاعات یافته یعنی چیزی که ما اخذ می کنیم برای هدفی خاص و اطلاعات بافته.”
وی در ادامه گفت: “این که گفته می شود ما از طریق دانش خود، معنا می آفرینیم در اصل ما معنا را نسبت به اجزا منسوب می کنیم. ما جز کوچکی از هستی هستیم چگونه می توانیم به هستی معنا ببخشیم. اگر همت کنیم روابط معنایی بین اجزا را می توانیم کشف کنیم و هر فرد جدیدی یافته های اکتشافی قبلی را به عنوان باورهای فردی متعلق به زمان و مکان خاص تلقین می کند نه معانی واقعی موجود در هستی. در نتیجه ما با هرچیزی که سروکار داریم اطلاعات است.”
- دانش امری ذهنی و متعلق به فرد است که در بیرون ذهن وجود دارد.
عباس حری با اشاره به این نکته که یکی از عزیزان نام این رشته را «دانش شناسی» گذاشته است گفت: “قبل از هر چیز می گویم دانش امری است ذهنی و متعلق به فرد است. دانش در بیرون ذهن وجود ندارد. یک معلم را در نظر بگیرید که شروع می کند به نوشتن متنی؛ آن چیزی که داشته های ذهنی خود را بتواند منتقل کند و عینیت ببخشد بستگی دارد به توانمندیهای معلم، توانمندهای اجزا و فنون، توانمندیهای کلامی و زبانی به معنای گسترده کلمه، یعنی چیزی که بیرون می دهد اطلاعات است نه دانش فرد. وقتی صحبت از اشتراک دانش می شود، بهترین مصداق اشتراک دانش فرآیند “یاددهی، یادگیری” است. همانند معلم و شاگرد.”
حری دانش شناسی را در مقابل کلمه universality به کار برد و بیان کرد: “در واقع این کلمه ریشه university یعنی جایی که در آن دانشهای مختلف وجود دارد، است. که البته در جایی بنده به شوخی گفتم “دانشگاه جایی است که در آن گاه بتوان دانشی یافت” . برداشتی که از این نامگذاری می شود این است که رشته ما به تمام دانش ها اشراف دارد؟ آیا این ادعای ماست؟! بنده نسبت به اسم حساسیت ندارم. اما من معتقدم اسمی را که برمی گزینیم برای یک حرکت باید با مسما باشد.”
استاد کتابداری و اطلاع رسانی گفت: “براساس اشارات کوتاهی که کردم نظر بنده در نامگذاری “علم اطلاعات” است. یکی از اساتید بنده گفته بود: “اطلاع رسان کتابداری است که کارش را خوب انجام دهد”. وی افزود: “کتابداران دو دسته هستند کسانی که کارشان را خوب انجام می دهند و کسانی که خوب انجام نمی دهند. دسته اول خود به خود اطلاع رسان هستند. زمانی که می گوییم کتابداری یعنی مدیریت بر کتاب که اطلاعات مکتوب می باشد. کار اطلاع رسان نیز همین می باشد. کتابداری و اطلاع رسانی حشو دارد و یکی از آنها باید حذف گردد.”
وی بیان داشت: “باکلند در مقاله ای تحت عنوان “Information as things” «اطلاعات به مثابه شی» اشاره می کند شی مثل فسیل ها، درخت و حتی کتاب است که اینها اطلاعات به مثابه شی هستند و در حوزه اطلاع رسانی سروکار ما با این نوع اطلاعات است. نظر من درخصوص حرف باکلند این است که اطلاعات بدون محمل وجود ندارد. اطلاعات بسیار وابسته به محمل خود است. تعجبی ندارد که شانون وقتی اطلاعات را می خواهد کمی کند بیت را می شمارد، زیرا چنان اطلاعات و بیت به هم وابسته هستند که فکر می کند اگر بیت را بشمارد اطلاعات را شمرده است. ما به نوع خاصی از اطلاعات به مثابه شی سروکار داریم و آن سند و مدرک است.”
- علم اطلاعات دو زیرشاخه نظری و عملی یعنی اطلاع رسانی و اطلاع شناسی دارد.
دکتر عباس حری در پایان اشاره کرد: “علم اطلاعات دو چهره دارد یکی “اطلاع شناسی” و دیگری “اطلاع رسانی” inform logy وinform ship . اطلاع رسانی نه اینکه اطلاع می رساند بلکه تمام حرکات سازماندهی، اشاعه و… را در بر می گیرد. به هر حال نظر من این است که رشته ما «علم اطلاعات» است و به دو زیر شاخه نظری و عملی، یعنی اطلاع رسانی و اطلاع شناسی تقسیم بندی می شود؛ و لازم به ذکر است که نظر کمیته برنامه ریزی، عزیز و محترم می باشد.”
