مجری این نشست سرکار خانم دکتر میترا صمیعی ، مسئول کمیته آموزش و از اعضای هیئت مدیره انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی ایران بود. وی در ابتدای برنامه به اهمیت و جایگاه فرضیه در پایان نامه پرداختند و بیان کردند که فرضیه یک حدس برآمده و مبتنی بر دانش نظری یا تجربه پژوهشگر است. به عنوان راه‌حل یک مسئله اولی است و معمولاً هر فرضیه بیانگر روابط بین دو متغیر است و عده‌ای بر این باور هستند که هر پژوهش علمی که انجام می‌شود، حتماً باید فرضیه داشته باشد. ما این مسئله را در بین دانشجویان تحصیلات تکمیلی داریم زمانی که پژوهش آن‌ها فرضیه ندارد؛ فکر می‌کنند که پژوهش آن‌ها درست انجام نگرفته است. گاهی برخی از پژوهش‌ها فقط نیاز به سؤالات پژوهش دارد و گاهی برخی دیگر فقط نیاز به فرضیه دارد. عده‌ای دیگر معتقد هستند وقتی ما مبتنی بر مبانی نظری هستیم؛ حتماً باید فرضیه را داشته باشیم. کلاً فرضیه چون یک نوع پیش‌بینی هست باید قبل از گردآوری اطلاعات تنظیم بشود. نقش فرضیه در پژوهش مثل راه در مسافرت هست که هر چه راه هموارتر باشد؛ سفر هم راحت‌تر و بی‌خطرتر هست. بنابراین اگر پژوهشگر فرضیه نداشته باشد، بلاتکلیف و سرگردان هست حرف بی‌ربطی نزدیم و از طرف دیگر هم نمی‌توانیم بگوییم که تمام پژوهش‌های ما باید فرضیه داشته باشند؛ مثلاً برخی از پژوهش‌ها ممکن فرضیه داشته باشند و بیشتر پژوهش‌های تجربی ممکن فرضیه داشته باشند. ولی برخی از پژوهش‌ها مثل پژوهش‌های کیفی، تاریخی ممکن اصلاً نیازی به فرضیه نداشته باشند.
سپس جناب آقای دکتر محسن نوکاریزی، به ارائه برنامه آموزشی خود پرداختند و نکات بسیار خوب و کاربردی را در زمینه فرضیه و سوالات پژوهش در پایان نامه وجایگاه آن در تحقیق ارائه کردند. ایشان بیان کردند که ویژگی های یک فرضیه خوب شامل موارد زیر است :
- اولاً به هیچ وجه ابهام در فرضیه نباید داشته باشیم؛ کاملاً رابطه مشخص و معین باشد.
- دقیق تدوین شده باشد و برای همه قابل درک باشد.
- باید حدود آن کاملاً مشخص باشد؛ اگر حدودش مشخص نباشد، ممکن است با فرضیات دیگر اشتباه گرفته شود.
- تا جایی که امکان دارد براساس نظریات موجود باشد؛ مگر این که نظریه‌ای در آن زمینه نباشد.
- فرضیه طوری طراحی بشود که با همین امکاناتی که موجود هست؛ قابل آزمون و اندازه‌گیری باشد. چون ما فرضیه‌ای را که قابل آزمون نباشد، نمی‌توانیم آزمون کنیم و رابطه‌ای را بسنجیم.
- نتایج حاصل از فرضیه هم قابل استفاده باشد.
- نتایج هم آن قدر ارزش داشته باشد که ما یک کار پژوهشی مثلاً پنج، شش ماه یا یک سال را طراحی بکنیم؛ اگر یک چیز خیلی ساده را می‌خواهیم بسنجیم یا برای آن فرضیه طراحی کنیم که میزان ارزش کار پژوهشگر را نشان ندهد؛ اصلاً ارزش ندارد ما برای هر مسئله ساده‌ای فرضیه طراحی نمی‌کنیم؛ برای یک مسئله و رابطه علمی فرضیه طراحی می‌کنیم.
- و آخرین نکته‌ای که می‌خواهم در ویژگی‌های فرضیه بگویم این که در فرضیه جملات ارزشی نباشد؛ یا ارزش داوری‌های ما نباشد؛ بلکه روابط واقعی در فرضیه مطرح بشود. روابطی که براساس نظریه یا منابع پیشینه باشد.
در این برنامه حاضرین پرسش های خود را در قالب کامنت ارائه کردند و جناب آقای دکتر نوکاریزی به سوالات حاضرین پاسخ دادند. در این برنامه زنده آموزشی اساتید، دانشجویان تحصیلات تکمیلی و متخصصان علوم اطلاعات و اعضای هیئت مدیره انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی ایران شرکت داشتند.
متن کامل این برنامه زنده آموزشی را می توانید در اینجا در نشریه الکترونیکی شناسه مطالعه کنید. همچنین برای مشاهده این برنامه می توانید به لینک‌های زیر مراجعه کنید:
.
