پس از آن فرزاد میرشکاری، موسس کتابخانه فاطمه ها در سخنانی گفت: دیروز خود را موسس این کتابخانه می دانستم و هم اکنون افتخار این را دارم که عضو این کتابخانه هستم. روستایی که این کتابخانه در آن واقع است دارای 4000 نفر جمعیت است که فعالیتی برای مطالعه در آنجا صورت نمی گرفت و حدود 15 سال پیش روستای سرسبزی بوده که گردشگری و محصولات خوبی داشته است. محصولات میوه این روستا تاثیر زیادی برای معرفی آن نداشته اما در عرض 3 ماه، یک حرکت فرهنگی از طرف سه دختر کوچک تاثیر زیادی برای شناخته شدن این روستا داشته است و آن را تبدیل به یک مکان گردشگری کرده است. کتابخانه فاطمه ها از نظر اقتصادی و فرهنگی تاثیر زیادی بر روستا گذاشته است و نیز دستاورد افزایش بعد فرهنگی افراد روستا و نیاز به مطالعه درمیان آنها از دیگر نتایج و فواید وجود کتابخانه فاطمه ها بوده است.

در ادامه این نشست لوح تقدیری توسط دکتر داریوش مطلبی از طرف خانه کتاب و نیز لوح تقدیری از طرف انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران توسط دکتر سعید رضایی شریف آبادی به میرشکاری تقدیم شد.

پس از آن دکتر ابراهیم افشار زنجانی در سخنان کوتاهی در مورد تاریخچه کتابخانه های عمومی در ایران گفت: از سال 1343 که دبیرخانه کتابخانه های عمومی تشکیل شد، کتابخانه های عمومی به صورت دولتی اداره شدند. بودجه ای که صرف کتابخانه فاطمه ها می شود را با بودجه ای که مربوط به کتابخانه های غیر از آن می شود را مقایسه کنید. امیدوارم که خدمات کتابخانه های عمومی به دست ارگانهای محلی برگردد و بدون تشریفات بتوانند کارشان را انجام دهند. مسلما این اقدامات می تواند منشا اقدامات بزرگتر باشد.

پس از آن با توجه به برنامه نشست فصلی، فرامرز مسعودی، سرمميز بين‌المللي در زمينه سيستم مديريت كيفيت، به بررسی زنجیره تامین در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی پرداخت.

وی در ابتدا وضعیت بررسیهای اقتصادی که در کتابداری و اطلاع رسانی انجام شده را بررسی کرد. او یکی از مشکلات موجود در زمینه مطالعات اقتصادی را اختلاف نظر در مفاهیم، روشها و تعاریف در حوزه اقتصاد دانست و به یکی از روشها یعنی روش هزینه-فایده اشاره کرد و روش دیگر را نیز روش محاسبه بهره وری کل یا بهره وری عوامل تولید عنوان کرد.

مسعودی اظهار داشت: دومین مشکل ما در انطباق تعاریف و مفاهیم و روش است و با عدم انطباقهایی از یک مفهوم در حوزه خودش با به کارگیری آن در کتابداری مواجه هستیم.

وی در ادامه افزود: اطلاعات، مواد و الزامات طی فرایندی تبدیل به محصولی برای مشتری می شود و در این بین مدیریت لازم است. کتابخانه یک مشتری و یک تامین کننده دارد، تامین کننده کتابخانه نیز یک تامین کننده دارد و مشتری کتابخانه هم یک مشتری دارد. این ارتباطات یک زنجیره تامین را ایجاد می کند. سه جریان در تمام این زنجیره دائما جریان دارد: اطلاعات، مواد و پول.

وی خاستگاه اصلی زنجیره تامین را کیفیت و ارزش افزوده دانست و گفت: باید در زنجیره تامین فقط در دو مرحله به سمت مشتری و تامین کننده پیش برویم. یکی از مواردی که باید در کتابخانه در نظر گرفت کالای سرمایه ای بودن مواد کتابخانه ای و استهلاک آنهاست. ظرفیت پتانسیل و بهره وری فوق العاده ای در کتابخانه وجود دارد و پتانسیل ارزش افزوده بسیار بالایی در کتابخانه ها نهفته است. هر چقدر کتابخانه ای میزان استفاده را بالاتر ببرد چه به لحاظ تعداد کاربر و چه به لحاظ میزان استفاده، ارزش افزوده و بهره وری آن بالاتر می رود.

در ادامه این نشست، سید ابراهیم عمرانی، سرپرست مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران، سخنانی را در رابطه با کالایی به نام اطلاعات: نگاهی به اطلاعات و مجموعه های کتابخانه ها با رویکرد اقتصادی ایراد کرد.

وی گفت: اقتصادی که در آن تولید و بهره وری از دانش مهمترین نقش و اصلی ترین محور تولید ثروت محسوب گردد، اقتصاد دانش محور است. اطلاعات و دانش به عنوان کالای اقتصادی هستند. اطلاعات وقتی به قالبی خاص در می آید می تواند به اشتراک گذاشته شده، خرید و فروش شود و مانند یک کالا با آن برخورد شود. علم اقتصاد را علم تولید، توزیع و مصرف می شناسند. در علم اطلاعات نیز چنین مواردی وجود دارد. دقیقا زنجیره ای که شامل تولید تا مصرف است اقتصاد اطلاعات است و اینکه کدام قسمت آن فرایند کاری کتابخانه است و کدام مربوط به خارج از کتابخانه است باید بررسی شود.

عمرانی گفت: اقتصاد سه رکن دارد، تولید کنندگان، توزیع کنندگان و مصرف کنندگان. تولید کنندگان همان مولفین، موسسات دانشگاهی، موسسات تولیدی(مانند کارخانه ها، مجتمع های کشاورزی، موسسات تحقیقاتی و …) و نیز فردی که خودش تولید کننده باشد، هستند. توزیع کنندگان که بیشترین قسمت مجموعه سازی به این بخش بر می گردد می توانند کتابخانه ها، ناشران، موزعان و کارگزاران باشند. از مرحله تولید تا رسیدن به دست مصرف کننده، دو روش ممکن است به کار گرفته شود، یا اینکه بدون کانال کتابخانه و از طریق ناشر، مصرف کننده کتاب را می خرد و یا اینکه کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی این وظیفه را بر عهده می گیرند. مصرف کنندگان، تقریبا تولیدکنندگان نیز هستند مانند اساتید، دانشجویان و موسسات تولیدی. تغییری که در تناسبات این زنجیره از دوره چاپی به دوره الکترونیکی اتفاق افتاده به هر سه رکن تولید، توزیع و مصرف مربوط است. گسترش آموزش عالی و گسترش علم در تولید علم نقش جدیدی دارند. مساله دسترسی آزاد بسیار جدی و سریع جلو می رود و در این دوره کتابخانه ها و ناشران در کنار یکدیگر نیستند. در حال حاضر گردآورندگان به زنجیره اضافه شده اند. مصرف کنندگان اطلاعات زیاد تغییر نکرده اند اما نوع مصرف متفاوت شده است. آمار تولید علم بر مجله تاکید دارد. تغییر رفتار اطلاع یابی کاربران نیز بر این مساله تاثیر دارد. در بخش توزیع اطلاعات، بعد از تجاری سازی مجلات رشد چشمگیری داشتند. ناشران برای کتاب حق مولف می پردازند و برای مقالات نشریات چیزی نمی پردازند و گاهی مبلغی هم از مولف می گیرند و باز هم وزنه به سمت مجلات پیش می رود. سرعت تولید بالا رفته و عوامل تولید محدودتر شده، سرمایه گذاری اولیه توسط ناشر و هزینه نگهداری سایت و عرض باند و غیره نقش بسزایی در تغییر تناسبات زنجیره اقتصادی اطلاعات داشته اند.

ابراهیم عمرانی در ادامه افزود: راه حلهای نوینی در مجموعه سازی وجود دارد از جمله: اشتراک منابع، کنسرسیومها، دسترسی آزاد. همچنین مدلهای اقتصادی برای دسترسی آزاد وجود دارد از جمله مدلهای دسترسی طلایی، سبز، با تاخیر و دسترسی به بخشی از نتایج تحقیق.

در ادامه این نشست، دکتر داریوش مطلبی، سردبیر کتاب ماه کلیات و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، سخنان خود در رابطه با اقتصاد نشر را با اشاره به تعریف نشر آغاز کرد.

وی گفت: نشر فعالیتی است که در عصر حاضر سعی می کند اطلاعات را برای ما دسترس پذیر کند. صنعت نشر صنعت بزرگی است و جنبه های زیادی را شامل می شود. بسیاری از ناشران فکر می کنند که نشر فقط یک کار فرهنگی است و بعد از مدتی نهاده و ستاده آنها با هم نمی خواند. فرایند نشر کتاب شامل سه مرحله قبل از تولید، تولید فنی و پس از تولید است. در اقتصاد نشر باید این مساله را در نظر گرفت که کتاب کالایی است که هم ویژگیهای کالای عمومی را دارد و هم ویژگیهای کالای خصوصی. ناشران در مجموع فعالیت دولت را فرصت دانسته اند اما بعضی از تاثیرات دولت را در اقتصاد نشر مخرب دانسته اند.

مطلبی افزود: در اقتصاد نشر، گروههای مختلفی دخیل و درگیر هستند: تولیدکنندگان محتوا، ناشران، خوانندگان و مصرف کنندگان. در بین این گروهها قشر واسطی هم وجود دارد که گروهی هستند که اطلاعات تولید شده را به دست مصرف کننده می رسانند و اگر این گروه چهارم نتوانند کار خود را به انجام دهند، چرخه مناسبی وجود نخواهد داشت.

وی در پاسخ به این سوال که اقتصاد نشر را چه می توان تعریف کرد؟ گفت: تخصیص به موقع منابع کمیاب و چگونگی استفاده کالای ناشران از منابع کمیاب جهت تولد کتاب و توزیع و مصرف آن در بین اقشار مختلف جامعه از ویژگی های اقتصاد نشر است. اقتصاد نشر به بررسی این موضوع می پردازد که ناشران چگونه با بهره گیری از منابع موجود خواسته ها و نیازهای اطلاعاتی و سرگرم کننده جامعه را برآورده می کند.

دکتر داریوش مطلبی بیان کرد: کالای اقتصادی به کالایی گفته می شود که عرضه آن نسبت به تقاضای آن محدود باشد. کالای اقتصادی به صورت عمومی و خصوصی وجود دارد. اکثر فعالیتهای فرهنگی در حوزه کالاهای عمومی هستند و در آن استفاده یک نفر مانع استفاده دیگری نمی شود اما کالای اقتصادی خصوصی کالایی است که وقتی شخصی بدان دسترسی دارد، امکان دسترسی دیگری را از بین می برد. وقتی از یک کالای عمومی استفاده می کنیم، فقط سود آن به مصرف کننده بر نمی گردد ولی در کالای خصوصی منافع به سمت مصرف کننده باز خواهد گشت.

وی افزود: بازار کتاب دارای تمایزاتی با کالاهای دیگر است از جمله اینکه کتاب یک کالای تجربی است و شخص در زمان خرید نمی داند که دقیقا چه کتابی را خریداری می کند؟، همچنین برخی از کتابها به طور قطع موفق هستند و این مساله در مورد اکثر کتابها صادق نیست. هزینه-فرصت مصرف یک کتاب مهمتر از بهای خرید یک کتاب است و نیز خواندن یک کتاب می تواند یک هزینه شخصی باشد و نفع آن به جامعه می رسد.  مطلبی گفت: جانشین مجانی برای کتاب به نام کتابخانه وجود دارد و کتاب به طور ذاتی قابل اشتراک گذاری است.

وی نقش دولت در اقتصاد نشر را بسیار مهم دانست و همچنین عوامل اقتصادی و فرهنگی را بر حوزه نشر تاثیرگذار عنوان کرد.

بخش انتهایی این نشست پرسش و پاسخ میان سخنرانان و حاضران در جلسه بود. این نشست تخصصی 18:30 به کار خود پایان داد

خبرنگار: ملیحه درخوش- منبع خبرگزاری لیزنا:

http://www.lisna.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=9428:1391-04-29-17-30-42&catid=57:1389-04-26-15-49-00

.