در بخش دوم گردهمایی رؤسای کتابخانههای مرکزی و مرکز اسناد دانشگاهها و پژوهشگاههای کشور، پنل معرفی مهمترین اقدامات و رونماییها به دبیری خانم لعبت درخشانی، مسئول کمیته کتابخانههای دانشگاهی انجمن کتابداری و اطلاعرسانی ایران برگزار شد.
در ابتدای این پنل، لعبت درخشانی کمیته کتابخانههای دانشگاهی را به عنوان کمیتهای جوان ذیل انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران معرفی کرده که با فراخوان انجمن در سال 1403 به منظور ایجاد نهادی رسمی و قانونی برای پاسخگویی به نیاز کتابخانه های دانشگاهی تشکیل شده است.
وی ایجاد تحول در ارائه خدمات کتابخانههای دانشگاهی، ایجاد بستری مناسب برای تبادل تجربیات و ایجاد شبکه ارتباطی، دریافت و تبادل تجربیات و افزایش آگاهی و کارایی در این حوزه را مهمترین راهبردهای این کمیته برشمرده که همگی آنها در مسیر قوانین و حمایتهای مراجع بالادستی صورت خواهد گرفت.
ایشان اظهار خوشحالی نمود که، این حرکت جمعی با حمایت و پشتیبانی قانونی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری آغاز شد و از همان ابتدا مورد استقبال گسترده نهادها و کتابخانههای دانشگاهی قرار گرفت.
درخشانی ضمن دعوت از تمامی مدیران کتابخانههای دانشگاهی برای پیوستن به این کمیته از ایشان برای همراهی و حضور حداکثری آنان در نهمین کنگره سالانه متخصصان علوم اطلاعات با عنوان علوم اطلاعات و عدالت اطلاعاتی که در 25 ام و 26 ام بهمن سال جاری برگزار خواهد شد ، دعوت به عمل آوردند.
خانم درخشانی با ارائه گزارشی از اقدامات این کمیته، تقویم دورههای آموزشی و سند مدیریت بحران را دو مورد از مهمترین اقدامات این کمیته برشمرد که درمسیر برنامه راهبردی وزارت عتف و در پی مصوبات مشترک انجمن با وزارت عتف و ایرانداک اجرایی شده است.
سپس دکتر مریم اسدی، مسئول کمیته آموزش و عضو کمیته کتابخانههای دانشگاهی انجمن کتابداری و اطلاعرسانی ایران به ارائه گزارش درباره و معرفی و رونمایی از دورههای آموزشی برای کتابداران دانشگاهی توسط کمیته کتابخانههای دانشگاهی و کمیته آموزش انجمن پرداخت.
دکتر اسدی با بیان این نکته که در اساسنامه انجمن کتابداری و اطلاعرسانی ایران و برنامه راهبردی انجمن ارائه خدمات آموزشی، پژوهشی و فنی به عنوان یکی از وظایف و فعالیتهای انجمن بیان شده است (اساسنامه انجمن کتابداری و اطلاعرسانی ایران، 1395؛ برنامه راهبردی انجمن کتابداری و اطلاعرسانی ایران، 1389) در نظر گرفته شده است.
در سالهای اخیر، با توجه به توسعه فناوری اطلاعات و افزایش حجم منابع پژوهشی، ضرورت توجه به آموزشهای تخصصی و برگزاری دورهها و کارگاههای آموزشی در حوزههای مدیریت دانش، سواد اطلاعاتی، تولید محتوا و حفاظت از اسناد بیش از پیش احساس شده است، گفت: کمیته کتابخانه های دانشگاهی و کمیته آموزش ، با هدف توانمندسازی اعضای هیئت علمی، دانشجویان و کتابداران، اقدام به طراحی 56 عنوان دوره آموزشی کرده است.
این دورهها با بهرهگیری از اساتید برجسته و موفق در حوزه علم اطلاعات و پژوهش، و با همکاری مشترک کمیته کتابخانههای دانشگاهی، کمیته آموزش انجمن و پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) برگزار خواهند شد. برنامهریزی دورهها به گونهای است که در قالب کارگاههای آموزشی و مدرسههای فصلی، طبق جدول زمانبندی مشخص با همکاری ایرانداک برگزار خواهد شد.
در پایان به اعتبار گواهینامههای صادرشده توسط انجمن و ایرانداک برای استفاده در پروندههای آموزشی و مستندات ارتقاء همکاران و پرداخت هزینههای شرکت در دورهها از محل اعتبارات آموزشی یا پژوهشی دانشگاهها و پژوهشگاهها تاکید شد.
ابراز امیداواری کردند که با حمایت دفتر حمایت و پشتیبانی امور پژوهشی وزارت عتف و ایرانداک، این برنامهها بتوانند گامی مؤثر در جهت توسعه علمی و حرفهای جامعه کتابداری و اطلاعرسانی کشور بردارند.
در ادامه، دکتراعظم آقایی، خانم نگین شکرزراده و خانم سارا سلطانی به ارائه سخنرانی خود با عنوان تدوین خطمشی و سیاهه وارسی منابع کتابخانههای و اسناد دانشگاهی در هنگام بحران پرداختند.
یکی از محورهای اصلی فعالیتهای کمیته، تدوین سند مدیریت بحران کتابخانههای دانشگاهی است. همانطور که میدانیم، کتابخانههای دانشگاهی به دلیل ماهیت منابع خود، همواره در معرض خطرات و بحرانهای مختلف هستند. بحرانها میتوانند ناشی از عوامل طبیعی مانند زلزله و آتشسوزی، یا عوامل انسانی و شرایط نامطلوب ساختمانها و تجهیزات باشند. تجربه بحرانهای اخیر نشان داده است که در صورت فقدان برنامهریزی و آمادگی، فعالیتهای پژوهشی و آموزشی دانشگاهها دچار اختلال جدی میشوند.
کمیته کتابخانههای دانشگاهی با بهرهگیری از منابع داخلی و خارجی و با بررسی دقیق تجربیات بینالمللی، اقدام به تدوین یک نسخه اولیه سند مدیریت بحران کرده و پس از بررسیهای متعدد، نسخه نهایی آن را آماده نموده است. این سند شامل سه بخش اصلی است:
اقدامات قبل از بحران:
- شناسایی خطرات احتمالی شامل آتشسوزی، سیل، سرقت و تهدیدات امنیتی،
- ارزیابی وضعیت موجود منابع چاپی و دیجیتال، تجهیزات و ساختمانهای کتابخانه،
- تعیین اولویتها برای حفاظت از منابع نادر و ارزشمند مانند نسخههای خطی، اسناد تاریخی و منابع پژوهشی مهم.
اقدامات حین بحران:
- مدیریت ساختمان و تضمین ایمنی کارکنان و مراجعهکنندگان،
- حفظ و تداوم خدمات آموزشی و پژوهشی در شرایط بحرانی،
- حمایت روانی از کارکنان و مراجعهکنندگان،
- برنامههای فوری برای بازیابی منابع و تجهیزات آسیبدیده.
اقدامات پس از بحران:
- ارزیابی خسارات و شناسایی آسیبهای وارده،
- روزآمدسازی و بازسازی منابع و تجهیزات،
- بازبینی و اصلاح برنامههای مدیریت بحران برای بهبود مستمر و افزایش تابآوری کتابخانهها.
همچنین، کمیته تأکید دارد که مدیریت بحران کتابخانهها تنها به حفاظت فیزیکی منابع محدود نمیشود، بلکه شامل تداوم خدمات پژوهشی و آموزشی، مدیریت اطلاعات دیجیتال، حفاظت از منابع نادر، و ارتقای آمادگی کارکنان و مدیران نیز میشود. همکاری میان ریاست دانشگاه، اعضای هیئت علمی، مدیریت فناوری اطلاعات و مدیریت کتابخانهها در اولویتبندی و شناسایی مخاطرات نقش کلیدی دارد.
اقدامات ما شامل بررسی نمونههای داخلی و بینالمللی، مطالعه تجربیات موفق دیگر دانشگاهها و بهرهگیری از راهنماییهای کارشناسان مدیریت بحران است. این فرآیند به ما امکان میدهد تا نه تنها از وقوع خسارات جلوگیری کنیم، بلکه در صورت وقوع بحران، واکنش سریع، سازماندهی منظم و بازیابی موثر منابع را تضمین نماییم.
در پایان، لازم است یادآوری کنیم که اسناد و منابع دانشگاهی همواره در معرض خطر هستند و حفاظت از آنها نیازمند توجه، برنامهریزی و آموزش مستمر است. امیدواریم فعالیتهای کمیته کتابخانههای دانشگاهی، از طریق تدوین سیاستهای مدیریت بحران، برگزاری دورههای آموزشی تخصصی و توانمندسازی کارکنان، بتواند به افزایش تابآوری کتابخانهها و تضمین تداوم خدمات آموزشی و پژوهشی دانشگاهها کمک کند.
پس از اتمام پنل معرفی مهمترین اقدامات و رونماییها و صرف ناهار به مدت یک ساعت در بخش بعد ازظهر این گردهمایی، شرکتکنندگان به شبکه سازی و ایجاد ارتباط با شرکتنرمافزاری حاضر در گردهمایی پرداختند.
